Ái kỷ là một thuật ngữ còn khá mới mẻ mà không có nhiều người biết. Rối loạn nhân cách ái kỷ hay bệnh ái kỷ là một dạng nhân cách đặc trưng bởi sự tự cao, họ luôn có nhu cầu được ngưỡng mộ, khen ngợi, không có sự đồng cảm với người khác. Vậy dấu hiệu của người bị rôi loạn nhân cách ái kỷ là gì? Cùng tìm hiểu trong bài viết này
Ái kỷ là gì?
Ái kỷ (hay còn được gọi là rối loạn nhân cách tự luyến) là một trong một số loại rối loạn nhân cách, là một tình trạng tâm thần trong đó người bệnh có suy nghĩ quá mức về tầm quan trọng của bản thân, muốn người khác ngưỡng mộ và tôn trọng mình trong khi mình thiếu sự đồng cảm với người khác.
Rối loạn nhân cách ái kỷ thuộc nhóm B của rối loạn nhân cách – nhóm các rối loạn nhân cách có hành vi, suy nghĩ bất ổn, thất thường và kịch tính. Hiện nay số lượng người mắt chỉ từ 0,5 – 1% dân số. Bệnh ái kỷ có thể xuất phát từ các dạng rối loạn tâm thần khác như trầm cảm, loạn khí sắc, rối loạn sử dụng chất và các rối loạn.
Hội chứng Ái kỷ được đặt theo tên của thợ săn Narcissus trong thần thoại Hy Lạp. Nhân vật Narcissus là một người yêu bản thân quá mức, yêu hình ảnh phản chiếu của bản thân ở dưới mặt nước. Do đó mà khi nghiên cứu các nhà tâm lý đã lựa chọn cái tên này để ám chỉ những người yêu bản thân một cách thái quá.
Xem thêm: Pocong là gì? Pocong có thật không? Cần làm gì khi gặp Pocong
Những dấu hiệu và triệu chứng của Ái kỷ
Đặc điểm chung nhất của những người mắc hội chứng ái kỷ là luôn gắn liền với tính vị kỷ, hoang tưởng, tự cao vào bản thân, đánh giá thấp người khác, luôn có nhu cầu được nghe người khác khen bản thân.
Các dấu hiệu và triệu chứng của ái kỷ có thể là:
- Có ý thức quá mức về tầm quan trọng của bản thân.
- Có ý thức về quyền lợi và yêu cầu sự ngưỡng mộ liên tục.
- Mong đợi được công nhận là vượt trội ngay cả khi không thể đảm bảo điều đó.
- Phóng đại thành tích và tài năng.
- Bận tâm với những tưởng tượng về thành công, quyền lực, sự rực rỡ, sắc đẹp hoặc người bạn đời hoàn hảo.
- Xem thường những người mà họ cho là kém cỏi.
- Tận dụng lợi thế của người khác để đạt được điều họ muốn.
- Không có khả năng hoặc không sẵn sàng nhận ra nhu cầu và cảm xúc của người khác.
- Ghen tị với người khác và tin rằng người khác ghen tị với họ.
- Cư xử một cách kiêu ngạo hoặc kiêu căng, có vẻ như tự phụ, khoe khoang.
- Nhất quyết có được mọi thứ tốt nhất.
- Khó khăn khi xử lý bất cứ điều gì họ cho là chỉ trích.
- Trở nên thiếu kiên nhẫn hoặc tức giận khi họ không được đối xử đặc biệt.
- Phản ứng bằng sự giận dữ hoặc khinh thường và cố gắng coi thường người khác để khiến họ tỏ ra vượt trội.
- Khó điều chỉnh cảm xúc và hành vi.
- Cảm thấy chán nản và ủ rũ vì họ không đạt được sự hoàn hảo.
- Có cảm giác bí mật của sự bất an, xấu hổ, tổn thương và sỉ nhục.
- Luôn chú ý đến thái độ và phản ứng của người khác về bản thân. Họ có thể tự vệ bằng cách tỏ thái độ khinh miệt, xúc phạm tấn công những người có lời nói hành vi coi thường bản thân.
Nguyên nhân gây ra rối loạn nhân cách ái kỷ
Rối loạn nhân cách ái kỷ (bệnh ái kỷ) là một trong những dạng rối loạn nhân cách nhóm B. Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây ra chứng bệnh này vẫn chưa được biết rõ. Tuy nhiên, đa phần các chuyên gia đều cho rằng, bệnh ái kỷ là hệ quả do sự tương tác giữa các yếu tố sinh học thần kinh, di truyền, xã hội và môi trường sống.
Di truyền
Nhiều nghiên cứu cho thấy các bằng chứng xác thực về vai trò của di truyền trong hình thành bệnh ái kỷ. Nguy cơ mắc chứng bệnh này tăng lên đáng kể nếu người thân trong gia đình bị rối loạn nhân cách nói chung và rối loạn nhân cách dạng ái kỷ nói riêng.
Tuy nhiên, các nghiên cứu đã được thực hiện vẫn chưa xác định được các gen, nguyên lý hoạt động của gen và sự ảnh hưởng của gen di truyền đối với quá trình phát triển nhân cách. Nhưng nhìn chung, di truyền là yếu tố quan trọng trong các rối loạn tâm thần nói chung và hội chứng ái kỷ nói riêng.
Yếu tố sinh học
Hầu hết các bệnh nhân bị rối loạn tâm thần đều có sự bất thường trong cấu trúc của não bộ. Một số nghiên cứu mới nhất cho thấy, người mắc chứng ái kỷ có tình trạng giảm chất xám ở vỏ não phía trước trán và sự bất thường của các vùng não chi phối chức năng nhận thức, điều tiết cảm xúc, lòng trắc ẩn và sự đồng cảm. Những bằng chứng này cho thấy vai trò của yếu tố sinh học trong cơ chế bệnh sinh của rối loạn nhân cách ái kỷ.
Yếu tố môi trường – xã hội
Môi trường – xã hội là yếu tố quan trọng trong việc hình thành nhân cách. Trong đó, tác động từ gia đình được xem là yếu tố chính trong hình thành rối loạn nhân cách ái kỷ.
Trẻ nhỏ nhận được lời khen ngợi quá mức so với ngoại hình, tài năng có nguy cơ phát triển bệnh ái kỷ cao hơn bình thường
Theo các chuyên gia tâm lý, rối loạn nhân cách ái kỷ ở trẻ có thể phát triển từ những yếu tố sau:
- Trẻ nhận được sự ngưỡng mộ quá mức so với tài năng thực tế.
- Người lớn dành những lời khen ngợi thái quá khi trẻ thực hiện những hành vi tốt. Hoặc chỉ trích và tra tấn tinh thần khi trẻ mắc phải lỗi lầm. Điều này khiến trẻ dần hình thành nhu cầu được ngưỡng mộ, nịnh nọt và nhạy cảm quá mức với những thất bại của bản thân.
- Cha mẹ, người thân trong gia đình và những người xung quanh đánh giá quá cao về bản thân con trẻ. Theo thời gian, trẻ hình thành hoang tưởng tự cao và thường phóng đại tài năng của bản thân.
- Trẻ nhỏ hay được người lớn khen ngợi về ngoại hình và tài năng cũng gia tăng nguy cơ mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ.
- Trẻ được nuôi dạy nghiêm khắc nhằm tạo dựng lòng tự trọng và sự tự hào cho gia đình cũng có xu hướng hình thành chứng vĩ cuồng.
- Trẻ nhỏ có thể học các hành vi thao túng từ cha mẹ và những người xung quanh.
- Trẻ không được chăm sóc tốt từ thời thơ ấu, cha mẹ không đáng tin cậy và bị lạm dụng tình cảm từ nhỏ sẽ có xu hướng hình thành nhân cách yêu chiều bản thân thái quá.
- Cha mẹ quá nuông chiều và đánh giá quá cao con trẻ so với khả năng thực tế
Đa phần rối loạn nhân cách dạng ái kỷ đều phát triển từ thời thơ ấu và khởi phát trong giai đoạn sớm của thời kỳ trưởng thành. Ngoài ra, nghiên cứu được thực hiện bởi chuyên gia Twemlow và Gabbard vào năm 1994 cho thấy, loạn luân giữa mẹ và con trai có thể gia tăng nguy cơ rối loạn nhân cách ái kỷ ở bé trai.
Phương pháp chẩn đoán và điều trị
Xét nghiệm chẩn đoán bệnh Ái kỷ
Một số đặc điểm của ái kỷ tương tự như các đặc điểm của rối loạn nhân cách khác. Ngoài ra, có thể được chẩn đoán mắc nhiều chứng rối loạn nhân cách cùng một lúc. Điều này có thể làm cho việc chẩn đoán ái kỷ trở nên khó khăn hơn.
Chẩn đoán ái kỷ thường dựa trên:
- Các dấu hiệu và triệu chứng.
- Khám sức khỏe để loại trừ vấn đề về thể chất gây ra các triệu chứng.
- Đánh giá tâm lý kỹ lưỡng có thể bao gồm điền vào bảng câu hỏi.
- Tiêu chí trong Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê về Rối loạn Tâm thần (DSM-5), được xuất bản bởi Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ.
Phương pháp điều trị Ái kỷ hiệu quả
Điều trị ái kỷ là liệu pháp trò chuyện (tâm lý trị liệu). Thuốc có thể được bao gồm trong điều trị nếu có các tình trạng sức khỏe tâm thần khác.
Tâm lý trị liệu
Điều trị rối loạn nhân cách tự ái tập trung vào liệu pháp trò chuyện, còn được gọi là liệu pháp tâm lý. Tâm lý trị liệu có thể giúp:
- Học cách tạo mối quan hệ tốt hơn với những người khác để các mối quan hệ trở nên thân thiết, thú vị và bổ ích hơn.
- Hiểu nguyên nhân của cảm xúc và điều gì thúc đẩy cạnh tranh, mất lòng tin vào người khác, có thể là coi thường bản thân và người khác.
- Chấp nhận và duy trì các mối quan hệ cá nhân thực sự và hợp tác với đồng nghiệp.
- Nhận ra và chấp nhận năng lực và tiềm năng thực tế để có thể chịu đựng những lời chỉ trích hoặc thất bại.
- Tăng khả năng hiểu và điều chỉnh cảm xúc.
- Hiểu và chịu được tác động của các vấn đề liên quan đến lòng tự trọng.
- Giải phóng mong muốn về những mục tiêu không thể đạt được và những điều kiện lý tưởng và chấp nhận những gì có thể đạt được và những gì có thể hoàn thành.
- Liệu pháp có thể là ngắn hạn để giúp kiểm soát trong thời gian căng thẳng hoặc khủng hoảng, hoặc có thể liên tục để giúp đạt được và duy trì mục tiêu.
Sử dụng thuốc
Hầu hết các bệnh lý liên quan đến tâm thần hiện nay thì đều không có thuốc chữa chuyên biệt mà thay vào đó bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng của người bệnh từ đó sẽ kê những loại thuốc như chống trầm cảm hoặc chống lo âu. Bởi cả 2 loại thuốc này đều có những tác động không nhỏ đến hệ thần kinh
Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa
Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của Ái kỷ
Chế độ sinh hoạt:
- Nghĩ thoáng ra, tập trung vào lợi ích của việc điều trị.
- Tham dự các buổi trị liệu theo lịch trình và dùng bất kỳ loại thuốc nào theo chỉ dẫn.
- Lạm dụng rượu hoặc ma túy hoặc các vấn đề sức khỏe tâm thần khác.
- Tập trung vào mục tiêu. Hãy duy trì động lực bằng cách ghi nhớ mục tiêu và nhắc nhở bản thân rằng bạn có thể làm việc để khắc phục những mối quan hệ đã bị tổn thương và trở nên hài lòng hơn với cuộc sống của mình.
- Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.
- Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.
- Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.
- Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.
- Bệnh nhân cần lạc quan. Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.
Chế độ dinh dưỡng:
- Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng.
- Không nên dùng các chất kích thích, đặc biệt là rượu bia, ma túy.
Cách phòng tránh rối loạn nhân cách ái kỷ
Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:
Trên thực tế không xác định được chính xác nguyên nhân của rối loạn nhân cách ái kỷ nên việc phòng tránh hay ngăn chặn đều không có nhiều tác dụng, nó chỉ giúp giảm thiểu được các nguy hiểm có thể xảy đến với người bệnh
- Điều trị càng sớm càng tốt đối với các vấn đề sức khỏe tâm thần ở trẻ em.
- Tham gia liệu pháp gia đình để học cách giao tiếp lành mạnh hoặc đối phó với xung đột hoặc đau khổ về cảm xúc.
- Tham dự các lớp học về nuôi dạy con cái và tìm kiếm sự hướng dẫn từ các nhà trị liệu hoặc nhân viên xã hội nếu cần.
Những dấu hiệu nhận biết người ái kỷ
Người ái kỷ thường xuyên nói dối và phóng đại mọi chuyện
Người ái kỷ không bao giờ thừa nhận sai lầm và nổi nóng khi bị chỉ ra
Tạo ra hình ảnh sai sự thật về mình
Luôn phá vỡ mọi luật lệ và vượt ranh giới
Không có sự cảm thông với người khác
Người ái kỷ thao túng và lợi dụng người khác
Rất dễ bị mắc lừa
Tạm kết:
Rối loạn nhân cách ái kỷ với đặc trưng là dạng tính cách bất thường, họ luôn có nhu cầu được nịnh ngọt, ngưỡng mộ và phóng đại những thành tựu của bản thân. Họ không nhận được sự đồng cảm của người khác thay vào đó là dễ bị ghét và tách khỏi môi trường học tập làm việc. Họ thích được đề cao bản thân do đó mà khi gặp chuyện buồn không như ý sẽ rất dễ bị tụt cảm xúc, ủ rũ, chán nản,….lâu dần sẽ dẫn đến bệnh rối loạn lo âu, trầm cảm,….
Trên đây là những tìm hiểu về chứng rối loạn nhân cách ái kỷ là gì? Hy vọng đã giúp bạn có thêm kiến thức về hội chứng này. Theo dõi trang nhiều hơn để cập nhật thêm nhiều thông tin hay ho nữa nhé!
