Hội chứng sợ không gian rộng là chứng bệnh tâm lý xuất hiện phổ biến trong thời đại hiện nay. Hiểu rõ được nguyên nhân, dấu hiệu và phương pháp điều trị sẽ giúp người bệnh có được chất lượng sống tốt nhất, hạn chế căng thẳng lo âu. Bài viết này bantinz cùng bạn đi tìm hiểu về “hội chứng sợ không gian rộng là gì? cùng theo dõi ngay!
Hội chứng sợ không gian rộng là gì?
Hội chứng nỗi sợ không gian rộng hay rối loạn ám ảnh sợ khoảng rộng là loại rối loạn lo âu được đặc trưng bởi sự hoảng sợ, lo âu mãnh liệt xảy ra ở một vài địa điểm, tình huống khó tìm được lối thoát. Khi mắc bệnh này, bệnh nhân thường có biểu hiện trốn tránh những địa điểm cũng như tình huống mà có thể họ cảm thấy bị mắc kẹt, bất lực, vô dụng, hốt hoảng, xấu hổ, sợ hãi…
Xem thêm: Non binary là gì? Phân biệt non-binary và genderqueer
Một số không gian mà người bệnh sợ phải đối mặt như:
- Ở nhà một mình
- Sợ đám đông và chờ xếp hàng
- Không gian rạp chiếu phim, thang máy, cửa hàng nhỏ
- Không gian mở như bãi đậu xe, cầu, trung tâm mua sắm
- Sợ không gian các phương tiện công cộng như xe buýt, máy bay, tàu hỏa
Những người mắc hội chứng sợ khoảng rộng khi gặp những không gian kể trên sẽ xảy ra tình trạng hoảng loạn, căng thẳng các dấu hiệu có thể nhận thấy như: tim đập nhanh, hồi hộp, vã mồ hôi, buồn nôn, nôn nao,… Họ cũng có thể trải qua những triệu chứng này trước khi gặp phải tình huống khiến họ sợ hãi. Tình trạng này có thể tệ đến mức khiến người đó tránh thực hiện các hoạt động thường ngày, họ dần thu mình lại không muốn giao tiếp, ra bên ngoài. Điều này làm người bệnh ở trong nhà suốt cả ngày, không thể ra ngoài ảnh hưởng rất nhiều đến công việc, cuộc sống.
Cùng tìm hiểu về nguyên nhân và triệu chứng ở phần tiếp theo của bài viết để chẩn đoán cũng như có thể khắc phục hiệu quả. Bạn có thể kiểm soát triệu chứng của mình và cải thiện chất lượng cuộc sống bằng việc điều trị. Phác đồ trị liệu có thể bao gồm thuốc và thay đổi lối sống, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh hiện tại.
Các dấu hiệu của chứng sợ không gian rộng
Việc nhận biết các dấu hiệu, triệu chứng của việc sợ khoảng rộng sẽ giúp cho bạn biết được từ đó có sự tham vấn và điều trị chuyên khoa an toàn, hiệu quả:
- Sợ việc rời khỏi nhà của họ trong một khoảng thời gian dài.
- Sợ phải cô đơn giữa một tình huống trong xã hội (đám đông, chờ xếp hàng,…).
- Lo lắng, sợ bản thân sẽ mất kiểm soát bản thân khi ở nơi công cộng.
- Sợ ở trong một không gian kín, khó thoát ra ngoài, ví dụ như: xe ô tô, thang máy,…
- Tự cô lập bản thân hoặc xa lánh với những người khác.
- Lo lắng hoặc kích động.
Chứng sợ khoảng rộng thường xảy ra cùng lúc với các cơn hoảng loạn. Các cơn hoảng loạn là một chuỗi các triệu chứng mà đôi khi có thể xảy ra ở những người bị mắc bệnh rối loạn lo âu hoặc rối loạn tâm thần khác. Các cơn hoảng loạn có thể có nhiều triệu chứng về mặt thực thể, ví dụ như:
- Đau ngực.
- Tim đập nhanh.
- Khó thở.
- Chóng mặt.
- Run sợ.
- Nghẹt thở.
- Vã mồ hôi.
- Nóng bừng.
- Ớn lạnh.
- Buồn nôn.
- Tiêu chảy.
- Tê.
- Cảm giác ngứa ran.
Khi mắc chứng sợ khoảng rộng thì người bệnh sẽ đính kèm theo các cơn hoảng loạn, tùy theo từng mức độ bệnh. Tình trạng này chỉ xảy ra khi họ rơi vào tình huống căng thẳng khiến nỗi sợ hãi của người bệnh tăng cao
Nguyên nhân dẫn đến sợ không gian rộng?
Hội chứng sợ không gian rộng cũng giống với hội chứng sợ không gian hẹp, khi đây là căn bệnh tâm lý nó có thể đến và đi không ai ngờ thấy được. Cho đến nay vẫn chưa thể tìm ra nguyên nhân chính xác của hội chứng này là gì. Nhưng theo nhiều nhà nghiên cứu tâm lý học hành vi của con người có chỉ ra một vài yếu có thể làm tăng nguy cơ măc chứng sợ khoảng không rộng gồm:
- Bệnh nhân bị trầm cảm
- Người bệnh có nỗi sợ hãi khác chẳng hạn sợ hãi không gian kín, hội chứng sợ xã hội
- Bệnh nhân từng bị ngược đãi cả về thể chất và tinh thần, hoặc bị lạm dụng tình dục trong quá khứ
- Người bệnh gặp các vấn đề liên quan đến sử dụng lạm dụng thuốc hoặc các chất kích thích…
Chứng sợ hãi không gian rộng khá phổ biến ở nữ giới. Bệnh thường khởi phát từ thời niên thiếu với độ tuổi 20 là độ tuổi trung bình có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể xuất hiện ở các đối tượng khác với mọi lứa tuổi khác nhau. Vì vậy, người bệnh không nên chủ quan và cần có kế hoạch khám và điều trị nếu thấy các dấu hiệu của bệnh.
Cách chẩn đoán hội chứng sợ không gian rộng
Chứng sợ không gian rộng được chẩn đoán dựa vào các dấu hiệu mà bệnh nhân than phiền hoặc bác sĩ hỏi tiền sử mắc bệnh. Các câu hỏi liên quan đến việc thực hiện chẩn đoán chứng sợ hãi không gian rộng thường xoay quanh thời điểm xuất hiện hoặc tần suất bệnh xuất hiện. Thêm vào đó, bác sĩ có thể hỏi thêm các thông tin về quá trình mắc bệnh cũng như tiền sử bệnh. Trong một số trường hợp bác sĩ sẽ chỉ định làm xét nghiệm máu để loại trừ các bệnh lý thực thể khác gây nên triệu chứng bệnh
Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng sợ khoảng rộng thường trùng khớp với những triệu chứng được liệt kê trong hệ thống chẩn đoán và hệ thống các rối loạn tâm thần của Hiệp hội Tâm thần học Mỹ. Hệ thống chẩn đoán này thường được sử dụng bởi các chuyên gia chăm sóc sức khỏe nhằm chẩn đoán các trạng thái sức khỏe liên quan đến bệnh lý tâm thần kinh. Chẩn đoán chứng sợ không gian rộng khi người bệnh cảm thấy sợ hoặc lo lắng thường bao gồm từ hai tình huống sau trở lên:
- Người bệnh sử dụng phương tiện công cộng như xe buýt hoặc chờ xếp hàng…
- Ở trong một không gian mở như nhà hàng, bãi đậu xe…
- Ở trong một không gian kín như thang máy hoặc trong ô tô
- Đứng một mình giữa đám đông
- Đi ra khỏi nhà một mình
Ngoài ra còn có một số tiêu chuẩn được chẩn đoán rối loạn hoảng loạn cùng với chứng sợ khoảng rộng. Người bệnh có thể gặp những cơn hoảng loạn gần nhất hoặc có ít nhất một cơn với những biểu hiện như:
- Lo lắng dai dẳng về một việc có thể những cơn hoảng loạn khác nữa
- Lo lắng về các ảnh hưởng của cơn hoảng loạn và các hậu quả mà nó có thể gây ra, chẳng hạn như mất kiểm soát bản thân, đau tim, hoá điên…
- Có những hành vi của bản thân bị thay đổi rõ rệt khi gặp các cơn hoảng loạn.
- Những triệu chứng bệnh sợ không gian rộng còn đo lạm dụng thuốc, hoá chất hoặc các rối loạn thần kinh khác.
Cách điều trị hội chứng sợ không gian rộng
Điều trị chứng sợ không gian rộng có thể có nhiều cách khác nhau. Phương pháp điều trị sẽ tùy thuộc vào tình trạng bệnh:
Liệu pháp tâm lý
Liệu pháp tâm lý, còn được biết đến là trị liệu trò chuyện, bao gồm những cuộc gặp gỡ thường xuyên với nhà trị liệu hoặc một chuyên gia tâm lý. Điều này sẽ cho người bệnh cơ hội để có thể nói về nỗi sợ hãi của bản thân mình. Nhờ cuộc trò chuyện đó mà người bệnh và bác sĩ sẽ tìm ra được phác đồ điều trị nỗi sợ cho phù hợp. Liệu pháp tâm lý thường kết hợp với điều trị bằng thuốc để đạt được hiệu quả tốt nhất. Đây là phương pháp điều trị ngắn hạn có tỷ lệ thành công cao, chỉ dừng lại khi mà người bệnh có thể tự ứng phó với nỗi sợ của mình trong các tình huống căng thẳng. Hội chứng có thể mất đi hoàn toàn hoặc quay trở lại bất cứ lúc nào
Liệu pháp nhận thức hành vi
Liệu pháp nhận thức hành vi là một loại tâm lý trị liệu phổ biến nhất được sử dụng để điều trị cho những người mắc chứng sợ không gian rộng. Phương pháp này giúp bạn hiểu cảm giác và suy nghĩ bị sai lệch do chứng sợ khoảng rộng. Đồng thời liệu pháp này sẽ hướng dẫn bạn cách vượt qua những tình huống căng thẳng bằng cách thay thế những suy nghĩ bị sai lệch bởi những suy nghĩ tích cực hơn. Từ đó, việc điều trị sẽ giúp bạn lấy lại khả năng kiểm soát trong đời sống thường ngày.
Liệu pháp tiếp xúc
Liệu pháp tiếp xúc cũng có thể giúp bạn vượt qua nỗi sợ hãi của chính bản thân bạn. Người bệnh điều trị bằng phương pháp này sẽ có những trải nghiệm với các tình huống khiến bạn sợ hãi giả định, việc này duy trì thường xuyên và liên tục để não bộ hình thành phản xạ có điều kiện. Nhờ đó mà có thể giúp cho nỗi sợ không gian rộng giảm dần theo thời gian
Sử dụng thuốc
Hiện nay chưa có loại thuốc điều trị cho hội chứng sợ không gian rộng này. Tuy nhiên một vài loại thuốc thần kinh có thể làm giảm nhẹ triệu chứng của bệnh hoặc của cơn hoảng loạn. Đây là các loại thuốc được bác sĩ điều trị chỉ định theo y khoa, người bệnh nên tuân thủ và tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc. Các loại thuốc bao gồm:
- Thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin. Ví dụ: Paroxetine (Paxil) hoặc Fluoxetine (Prozac).
- Thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin và norepinephrine. Ví dụ: Venlafaxine (Effexor) hoặc duloxetine (Cymbalta).
- Thuốc chống trầm cảm ba vòng. Ví dụ: Amitriptyline (Elavil) hoặc nortriptyline (Pamelor).
- Thuốc chống lo âu. Ví dụ alprazolam (Xanax) hoặc clonazepam (Klonopin).
Thay đổi lối sống
Việc thay đổi lối sống là phương pháp khoa học được áp dụng ở hầu hết các bệnh lý hiện nay. Đối với hội chứng sợ không gian rộng bạn cũng có thể lưu ý một số gợi ý sau:
- Tập thể dục thường xuyên để gia tăng sản xuất các hormone dopamine. Những chất này sẽ làm bạn cảm thấy hạnh phúc hơn, thư giãn hơn giải tỏa căng thẳng, cân bằng trạng thái cơ thể.
- Có một chế độ ăn uống lành mạnh. Bạn có thể sử dụng các thực đơn eat clean với nguồn thực phẩm xanh sạch, gần gũi với thiên nhiên như ăn ngũ cốc, rau và protein sẽ giúp bạn cảm thấy tốt hơn về thể trạng chung, hạn chế tình trạng căng thẳng như khi ăn các đồ cay nóng, nhiều giàu mỡ.
- Tập thiền và yoga, các bài hít thở sâu để luyện tập hít thở, quản trị được trạng thái của não bộ khi căng thẳng, giảm lo âu và có thể vượt qua được những cơn hoảng loạn
- Trong quá trình điều trị, tốt nhất là nên tránh sử dụng thực phẩm chức năng và thảo dược. Hiện nay, những loại thuốc tự nhiên vẫn chưa được chứng minh có hiệu quả trong điều trị lo âu. Ngoài ra, chúng có thể gây phản ứng tương tác với thuốc và làm giảm hiệu quả của thuốc. Vì vậy, trước khi sử dụng một loại thuốc, chất ngoài đơn thuốc của bác sĩ, hãy trao đổi để chắc rằng chúng không làm ảnh hưởng đến kết quả điều trị bệnh.
Cách để vượt qua nỗi sợ không gian rộng
Nhiều người cho rằng hội chứng sợ không gian rộng không có gì đáng sợ cả, đây chỉ là chứng hoảng loạn thông thường. Tuy nhiên đối với tình trạng bệnh nặng thì người bệnh còn sợ hãi khi tham gia các hoạt động thường ngày như di chuyển trên phương tiện công cộng, mua sắm, không đi ra khỏi nhà. Do đó mà cách vượt qua nỗi sợ không gian rộng được nhiều người quan tâm:
Giải mẫn cảm hệ thống
Bạn hãy hình dung các bản thân đang ở không gian, địa điểm mà bạn cảm thấy hoảng loạn, có thể phân loại hoảng loạn. Việc này cần được thực hành thường xuyên, dưới sự chỉ dẫn của bác sĩ trị liệu tâm lý bởi quá trình giải mẫn cảm người bệnh có thể trải qua cảm xúc đau khổ, lo lắng, hoảng sợ. Nếu không có chuyên môn sẽ dẫn đến tình trạng bệnh thêm trầm trọng, có nguy cơ đối mặt với bệnh tâm thần phân liệt,…
Tập hít thở và thư giãn
Nỗi sợ, hoảng loạn xuất hiện khiến não bộ căng thẳng tim đập nhanh. Để giảm thiểu tình trạng này thì bạn có thể tập thở, thư giãn cơ và tư duy tích cực tại nhà
Bạn hãy tư duy tích cực bằng cách tự động viên mình “mình sẽ vượt qua được, đây không phải là chuyện gì đáng lo sợ cả” những lúc như thế bạn kết hợp với hít thở từ từ để có thể đủ bình tĩnh hơn.
Quản lý căng thẳng
Tự tạo ra các tình huống của chứng sợ không gian rộng, các tình huống phát sinh các ứng phó. Luyện tập theo phản xạ có điều kiện để não bộ quen với điều đó
Tập thiền định và chánh niệm: thiền chính là lúc chúng ta tìm về con người thật của bản thân, nhìn nhận lại bản thân. Lúc này não bộ rơi vào trạng thái vô minh, duy trì được điều này bạn sẽ cải thiện được vấn đề đau khổ, không thoải mái.
Giải quyết căn nguyên của hội chứng sợ không gian rộng
Khi bạn đủ tỉnh táo hãy tự hỏi vì sao bạn lại sợ không gian, địa điểm đó, bạn sợ vì điều gì?
Ví dụ bạn sợ thang máy? Vì sao lại sợ, có sự kiện nào khiến bạn hoảng loạn lo lắng khi ở tháng máy đã xảy ra trong quá khứ? chẳng có cách giải quyết nào hiệu quả hơn việc đối diện trực tiếp để xử lý vấn đề thay vì bạn trốn tránh.
Tạm kết
Hội chứng sợ không gian rộng là căn bệnh tâm lý có thể xuất hiện ở mọi đối tượng, việc nhận biết và điều trị chưa được nhiều người quan tâm. Nó thường được ngụy trang bằng từ “nhút nhát” khi tới bất kỳ không gian nào họ cũng luôn muốn thu mình lại, cảm giác không được an toàn. Với những thông tin trên đây hy vọng đã giúp ích được bạn
