Rối loạn lưỡng cực là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Xã hội ngày càng hiện đại phát triển, nhịp sống diễn ra nhanh, công nghệ trí tuệ nhân tạo chi phối đến hoạt động của con người trên nhiều phương diện. Bên cạnh đó còn là áp lực cuộc sống, công việc, học tập khiến rất nhiều các bệnh tâm lý xuất hiện. Một trong số đó là bệnh rối loạn lưỡng cực, con người có thể thay đổi nhiều trạng thái cảm xúc khác nhau. Cùng tìm hiểu rối loạn lưỡng cực là gì? Các nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả tránh những biến chứng nguy hiểm. 

Rối loạn lưỡng cực là gì?

Rối loạn lưỡng cực, rối loạn cảm xúc lưỡng cực (RLCXLC) hay còn gọi là rối loạn hưng cảm – trầm cảm là một loại rối loạn về não bộ gây ra những thay đổi rất nhanh về tâm trạng lúc phấn khích quá mức, tăng động nhưng ngay sau đó tâm trạng có thể ủ rũ, trầm cảm

Tùy vào mỗi người mà sẽ có các cơn hưng cảm và trầm cảm với số lượng và tần suất khác nhau. Trong một ngày có người chỉ bị 1, 2 cơn nhưng có người lại bị rất nhiều cơn hưng cảm và trầm cảm, khó kiểm soát cảm xúc.

Rối loạn lưỡng cực xảy ra ở cả nam và nữ ở lứa tuổi trưởng thành, giai đoạn khởi phát bệnh từ 18 – 24 tuổi.

Đặc điểm chung của chứng rối loạn lưỡng cực thường trải qua 3 giai đoạn:

• Giai đoạn trầm cảm nặng: tâm trạng chùng xuống, buồn, vô vọng
• Giai đoạn hưng cảm, hưng phấn: ở giai đoạn này người bệnh tràn đầy năng lượng, phấn khởi
• Giai đoạn hypomanic – hưng cảm nhẹ

Xem thêm: Tampon là gì? Cách sử dụng an toàn tránh viêm nhiễm

Có những loại Rối loạn lưỡng cực nào?

Theo cách phân chia hiện nay thì rối loạn lưỡng cực được chia làm 4 loại cảm xúc lưỡng cực dựa trên sự thay đổi về mức độ tâm trạng, năng lượng và hoạt động:

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực dạng I

Dạng rối loạn này thì hưng cảm kéo dài ít nhất 7 ngày hoặc các triệu chứng hưng cảm nặng bệnh nhân không thể kiểm soát được cần can thiệp y tế. Ở dạng này thì giai đoạn trầm cảm cũng kéo dài ít nhất 2 tuần. Các giai đoạn hỗn hợp (cả hưng cảm và trầm cảm) đều có thể xảy xa

Rối loạn lưỡng cực dạng II

Đây là dạng được đặc trưng bởi các giai đoạn trầm cảm và các giai đoạn hưng cảm nhẹ

Rối loạn lưỡng cực chu kỳ

Được khởi sinh và phát triển bởi nhiều giai đoạn có các triệu chứng hưng cảm nhẹ và nhiều giai đoạn có các triệu chứng trầm cảm, tình trạng kéo dài ít nhất 2 năm với người trưởng thành, 1 năm đối với trẻ em và thanh thiếu niên. Do các triệu chứng không rõ ràng và xen kỹ nhau do vậy mà rất khó xác định để can thiệp

Rối loạn cảm xúc biệt định – không biệt định khác:

Đây là loại rối loạn bởi các triệu chứng rối loạn cảm xúc lưỡng cực không phụ thuộc vào ba loại kể trên.

Nguyên nhân bị rối loạn lưỡng cực

Hiện tại nguyên nhân gây ra rối loạn lưỡng cực vẫn đang được nghiên cứu và chứng minh lâm sàng. Thời điểm hiện tại các nhà khoa học đều đồng ý rằng rối loạn lưỡng cực không do 1 nguyên nhân đơn lẻ nào mà nó là sự cộng hưởng của nhiều yếu tố gây ra hoặc làm tăng nguy cơ. Sau đây là một vài tác động ảnh hưởng tăng khả năng mắc rối loạn lưỡng cực:

• Cấu trúc và hoạt động chức năng của não: các nghiên cứu chỉ ra rằng não bộ ở người mắc RLCXLC thì có cấu trúc đặc điểm khác người khỏe mạnh
• Di truyền: trong một vài nghiên cứu chưa được công bố chính thức cho thấy, người có một vài kiểu gen nhất định sẽ có khả năng phát triển rối loạn cảm xúc lưỡng cực hơn so với người khác, tuy nhiên phải hiểu rằng gen cũng không phải là yếu tố duy nhất quyết định đến việc mắc RLLC. Bởi nghiên cứu trên cặp gen song sinh cùng trứng chỉ ra rằng 1 trong 2 người song sinh mắc rối loạn lưỡng cực thì ở người còn lại chưa chắc đã mắc dù họ cùng gen.
• Tiền sử gia đình: Rối loạn cảm xúc lưỡng cực có xu hướng di truyền trong gia đình. Nếu trẻ có cha mẹ hoặc anh chị từng mắc RLCXLC thì đều có nguy cơ phát triển bệnh sớm hơn, do ảnh hưởng từ môi trường sống và hành vi bắt chước (đây chỉ là yếu tố nhỏ không quyết định đến việc trẻ có bị mắc RLCXLC hay không)
• Các yếu tố khác: các vấn đề về tâm lý, môi trường sống học tập, làm việc có tác động không nhỏ tới nguy cơ mắc rối loạn lưỡng cực. Việc căng thẳng trong cuộc sống, áp lực học hành thi cử, áp lực tiền bạc gia đình có ảnh hưởng không nhỏ đến não bộ, khiến nhiều người không tự chủ được hành vi, lâu ngày sinh ra trầm cảm, có vấn đề về tâm lý thần kinh,…

Nhìn chung ở xã hội hiện đại ngày nay việc mắc chứng rối loạn lưỡng cực có thể xảy ra ở bất kỳ ai bất kỳ đối tượng nào đặc biệt là những người trong độ tuổi trưởng thành chịu nhiều áp lực từ cuộc sống, công việc, áp lực tiền bạc, gánh nặng cơm áo gạo tiền, gia đình,…khi không được chia sẻ, giải tỏa thì việc bộc phát bằng hành động là điều dễ hiểu. Do đó mà không nên kỳ thị hãy đồng cảm, lắng nghe và chia sẻ cùng họ.

Dấu hiệu nhận biết rối loạn lưỡng cực

Làm cách nào để nhận biết mình hay mọi người xung quanh bị rối loạn lưỡng cực. Sau đây là các dấu hiệu đặc trưng để quan sát và nhận biết:

Dấu hiệu rối loạn lưỡng cực cảm xúc

Là loại rối loạn cảm xúc đặc trưng trái ngược xuất hiện xen kẽ có thể nhận biết ở người mắc chứng rối loạn lưỡng cực:

Trạng thái hưng cảm 

Người bệnh cảm thấy phấn khích tột độ, lạc quan vui vẻ quá độ nhưng không rõ nguyên nhân. Phản ứng trước một điều gì đó thì tích cực, vui vẻ quá mức bình thường

Trạng thái trầm cảm

Người bệnh luôn ở trạng thái ủ dột, mệt mỏi, chán chường, không muốn làm việc gì, chán ăn, thèm ngủ, giờ giấc sinh hoạt bị đảo lột, hay suy nghĩ tiêu cực

Dấu hiệu rối loạn lưỡng cực hành vi

Trạng thái hưng cảm 

Tinh thần vui vẻ lạc quan đầy hứng khởi có nhiều năng lượng do đó mà rối loạn lưỡng cực hành vi trạng thái hưng cảm sẽ hoạt động nhiều hơn để tiêu hao, ăn uống nhiều và ngon miệng hơn. Người bệnh có thể bị ảo giác nhẹ hoặc nghe thấy giọng nói lạ và tăng ham muốn tình dục, nhu cầu thỏa mãn.

Trạng thái trầm cảm

Bệnh nhân rối loạn lưỡng cực hành vi ở trạng thái trầm cảm sẽ có những biểu hiện như:

• Lười vận động, không hứng thú làm việc
• Không thích giao tiếp với mọi người xung quanh
• Chán ăn, bỏ bữa liên tục
• Thường có suy nghĩ tiêu cực, nghĩ nhiều đến chuyện giải thoát, tự tử

Một vài dấu hiệu không rõ ràng khác như:

• Luôn cảm giác không hạnh phúc vui vẻ
• Mất hết cảm hứng trong công việc, hay bất kỳ vấn đề gì trong cuộc sống
• Luôn ở trạng thái mệt mỏi, mất năng lượng
• Thay đổi thói quen ăn uống sinh hoạt
• Có vấn đề về cân nặng tăng hoặc giảm cân đột ngột
• Khó ngủ, dễ thức hoặc ngủ rất nhiều, luôn thèm ngủ
• Nhu cầu tình dục giảm
• Luôn cảm thấy có lỗi, bản thân vô dụng
• Luôn suy nghĩ bi quan, tiêu cực đổ lỗi
• Không thể suy nghĩ hay tập trung dù vấn đề to hay nhỏ
• Khó đưa ra được các quyết định dù là nhỏ nhất
• Có suy nghĩ tự tử, tìm đến cái chết để giải thoát bản thân, cảm thấy bế tắc tuyệt vọng, mất niềm tin vào cuộc sống.

Dấu hiệu cảm xúc và hành vi của rối loạn lưỡng cực xuất hiện theo chu kỳ đan xen lẫn nhau có thể theo ngày, theo tuần, theo tháng. Đây là những dấu hiệu bất thường rất khó phát hiện mà chính người bệnh cũng không thể kiểm soát vì thế mà khi phát hiện gia đình người thân cần hỗ trợ đưa người bệnh đến các cơ sở bệnh viện chuyên khoa để thăm khám và có được tư vấn khoa học phù hợp nhất

Cách điều trị rối loạn lưỡng cực

Chứng rối loạn lưỡng cực hoàn toàn có thể điều trị kết hợp bằng nhiều liệu pháp khác nhau. Kế hoạch điều trị hiệu quả nhất là có sự kết hợp giữa sử dụng thuốc và các trị liệu tâm lý như sau:

Sử dụng thuốc

Có nhiều loại thuốc khác nhau để điều trị rối loạn cảm xúc lưỡng cực như: Mood stabilizers (thuốc ổn định tâm trạng), Atypical antipsychotics (thuốc chống loạn thần không điển hình), Antidepressants(thuốc chống trầm cảm)

Đây là những loại thuốc cần có chỉ định của bác sĩ chuyên môn, tuyệt đối không được tự ý sử dụng khi chưa biết trình trạng bệnh như thế nào. Khi sử dụng có bất kỳ vấn đề gì thì cần thông báo cho bác sĩ điều trị biết để có phương án xử lý cho phù hợp. Không tự ý bỏ hay dừng dùng thuốc mà chưa được bác sĩ điều trị cho phép

Trị liệu tâm lý

Bên cạnh việc sử dụng thuốc thường xuyên thì trị liệu tâm lý cũng rất cần thiết và quan trọng tác động lớn đến kết quả điều trị. Trị liệu tâm lý sẽ hỗ trợ giáo dục và hướng dẫn cho người mắc RLCXLC và gia đình họ kiến thức về bệnh. Một số liệu pháp phổ biến hiện nay như:

• Nhận thức về hành vi
• Tập trung vào gia đình
• Can thiệp tương tác với xã hội và những người xung quanh
• Giáo dục tâm lý

Bên cạnh đó thì cũng cần quan tâm đến chế độ ăn uống, nghỉ ngơi sinh hoạt của người bệnh. Nên ăn những thực phẩm lành mạnh, an toàn bổ sung nhiều rau xanh, vitamin, khoáng chất và nhóm chất từ thực vật. Có chế độ luyện tập thể dục thể thao như chơi cầu lông, chạy bộ đạp xe, bơi lội,…Nên tham gia các câu lạc bộ thiền, yoga để quay về hiểu chính mình, tham gia những khóa học về tâm lý, đọc sách chữa lành để tâm lý được ổn định, tránh suy nghĩ tiêu cực. Có được những điều trên sẽ giúp bệnh rối loạn lưỡng cực phần nào được thuyên giảm, người bệnh có được trạng thái tâm lý cảm xúc ổn định nhất!

FAQs một số câu hỏi thường gặp về rối loạn lưỡng cực.

Tạm kết

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là một dạng bệnh lý về thần kinh, cảm xúc não bộ. Việc nhận biết và có được cách thức điều trị sẽ giúp người bệnh trở nên lạc quan, tích cực hơn, cân bằng được cuộc sống tránh những suy nghĩ tiêu cực. Trên đây là những giải thích tìm hiểu về rối loạn lưỡng cực là gì? cùng các thông tin giải đáp liên quan. Hy vọng bài viết này giúp bạn có thể kiến thức trong việc tìm hiểu và điều trị bệnh. Theo dõi Bantinz thường xuyên để cập nhật thêm nhiều tin tức mới nhé!